Ο Ρόλος των Κοινωφελών Ιδρυμάτων στή Σύγχρονη Ελληνική Πραγματικότητα – Προβλήματα καί Προοπτικές

?ξιότιμε Κύριε Σιούφα, τ. Πρόεδρε τ?ς Βουλ?ς τ?ν?λλήνων,

?ξιότιμε κ. Νεράντζη, Βουλευτά Πειραι?ς,

Κύριοι ?καδημαϊκοί,

Κύριοι ?νώτατοι Δικαστικοί,

?ξιότιμε Δήμαρχε Καλαμάτας κ. Παναγιώτη Νίκα,

?ξιότιμε Δήμαρχε Πύλου-Νέστορος κ. Δημ. Καφαντάρη,

?ξιότιμε Κύριε Πρόεδρε το? Μανιατακείου ?δρύματος,

?ρίτιμος Κυρία Αντιπρόεδρε το? Μανιατακείου ?δρύματος,

?κλεκτό ?κροατήριο,

Κατ’ ?ρχήν θά ?θελα νά ?κφράσω τίς ε?χαριστίες μου πρός τόν Πρόεδρο το? Μανιατακείου ?δρύματος γιά τήν τιμητική πρόσκληση, τήν ?ποίαν μο? ?πηύθυνε, νά ?μιλήσω στήν ?ποψινή συνάντηση, σέ ?να ?κροατήριο τόσο ?ψηλό καί ?ξιόπιστο καί μέ ?να θέμα ?πίκαιρο καί σημαντικό, καί συγκεκριμένα γιά τό μέλλον τ?ς δράσης τ?ν κοινωνικ?ν δομ?ν καί ?ργανώσεων στήν σύγχρονη πραγματικότητα.

Τό θέμα διαγράφεται ?ς ?ξ?ς :

1. Μέ τόν ?ρο «κοινωφελές ?δρυμα» περιγράφουμε τήν δραστηριότητα ?νός φορέα, ? ?πο?ος χαρακτηρίζεται μέ τόν κοινά πλέον ?ποδεκτό, ?νεγνωρισμένο καί ?ξελληνισμένο νεολογισμό Non-Governmental Organisations (NGOS) ?ς Μ.Κ.Ο., καί ο? ?πο?οι ?ρίζονται ?πό τήν Παγκόσμια Τράπεζα ?ς «?διωτικοί ?ργανισμοί πού ?σκο?ν δραστηριότητα γιά νά ?παλύνουν τόν πόνο, νά προωθήσουν τά συμφέροντα τ?ν πτωχ?ν, τήν προστασία το? περιβάλλοντος, τήν παροχή βασικ?ν κοινωνικ?ν ?πηρεσι?ν ? νά ?ναλάβουν τήν ?νάπτυξη τ?ς κοινότητας».

? ?ρος ?ναφέρεται γιά τήν περιγραφή μή κερδοσκοπικ?ν ?ργανώσεων μέ διεθνή συνήθως παρουσία (α?τό δέν ε?ναι πλέον ?πόλυτο), χωρίς νά ?ποτελο?ν βεβαίως διεθνε?ς ?ργανισμούς, ?λλά στηρίζονται στήν ?διωτική πρωτοβουλία καί ε?ναι ?νεξάρτητες από τά Κράτη. Στήν ?λλάδα ?στερα ?πό τήν δεκαετία το? ? 90 κάθε κοινωφελή ?ργάνωση πού δέν ?ν?κε στό Κράτος καί ?ποτελο?σε δράση ?διωτική ?πεδίωκε τήν ?ναγνώρισή της ?ς Μ.Κ.Ο. μέ σκοπό τήν ο?κονομική στήριξη ?πό μέρους διαφόρων φορέων καί κυρίως ε?ρωπαϊκ?ν προγραμμάτων, ?ν? ο? περισσότερες ?πό α?τές στίς προτεραιότητές τους ε?χαν ?χι τόσο τήν ?κπλήρωση καί ?λοποίηση τ?ν ?πιδιωκομένων σκοπ?ν καί ?πιδιώξεων ?λλά κυρίως τήν βιωσιμότητά τους σέ βάθος χρόνου καί πρός ?φελος τ?ν "?μετέρων".

? α?ξηση α?τή τ?ν Μ.Κ.Ο. στόν ?λληνικό χ?ρο, μέ γεωγραφική πρόοδο ?δήγησε ?φενός σέ μία πληθωριστικο? τύπου ?δροκεφαλική ?νάπτυξή τους, ? ?ποία λειτούργησε ε?ς βάρος τ?ς ποιότητας τ?ν προβαλλομένων παροχ?ν, καί σέ κατασπατάληση χρήματος ?νεξέλεγκτα, ?κμεταλλευόμενες τή στοιχειώδη ?νάπτυξη ?λεγκτικ?ς διαδικασίας ?ς πρός τήν ?κπλήρωση καί ?λοποίηση τ?ν προγραμμάτων καί τέλος τήν μετατροπή τους ?πό ?ργανισμούς μέ κοινωνικές δράσεις, περιβαντολλογικές καί πολιτιστικές, σέ φορε?ς διαφθορ?ς καί διακίνησης "?γαθ?ν", διαφορετικ?ν ?πό α?τά πού ?ναφέρονται στά καταστατικά τους κείμενα.

?λη α?τή τήν "κακοδιαχείριση" καί τίς ?πιπτώσεις ?πωμίστηκε, ?ς μή ?φειλε, τό ?διο τό Κράτος, τό ?πο?ο ?κλήθη ?φενός νά ?πιλύσει τίς ο?κονομικές συνέπειες α?τ?ς τ?ς δραστηριότητας καί ?φετέρου νά ?ναζητήσει τρόπους προκειμένου ο? προσφερόμενες ?πηρεσίες ?πό τίς διάφορες Μ.Κ.Ο. νά ?πηχο?ν τήν πραγματικότητα ?π’ ?φελεί? τ?ν πολιτ?ν καί τ?ς κοινωνίας.

?ναγκάστηκε λοιπόν ? ?δια ? ?λληνική Πολιτεία νά ?ναθεωρήσει πολλά ?πό τά ?σχύοντα, σχετικά μέ τήν χρηματοδότηση καί δραστηριότητα τ?ν Μ.Κ.Ο., προκειμένου ? ρόλος τους στήν σύγχρονη ?λληνική πραγματικότητα νά ε?ναι ? προσδοκόμενη μέ τίς καλύτερες καί πιό ?ξιόπιστες ?ποδόσεις.

?ξαιτίας λοιπόν ?λων α?τ?ν τ?ν δυσλειτουργι?ν περάσαμε σέ μία νέα μορφή Μ.Κ.Ο., α?τ?ν τ?ν λεγομένων τ?ς τρίτης γενι?ς, το? 21^ου α??να, ο? ?πο?ες πλέον δέν περιορίζονται μόνο στήν ?κπροσώπηση τ?ν κοιν?ν συμφερόντων τ?ν πολιτ?ν, ?λλά προωθο?ν καί τή συμμετοχή τ?ν πολιτ?ν στά κοινά ?ν? ?γωνίζονται γιά μιά νέα διαμόρφωση το? δημοσίου χώρου μέσα στόν ?πο?ο θά ?σκε?ται ? δημόσια ?ξουσία ?πό περισσότερους δρ?ντες. ? στόχος τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ργανώσεων το? 21^ου α??να φαίνεται νά ε?ναι ? προώθηση νέων μορφ?ν διαβούλευσης καί συμμετοχι­κ?ς δημοκρατίας. ?πιπρόσθετα ο? Μή Κυβερνητικές ?ργανώσεις το? 21^ου α??να ?σχυροποιο?νται ?ξαιτίας τ?ς α?τονομίας πού ?πολαμβάνουν στή χάραξη τ?ν πολιτικ?ν τους, τ?ς ?νεξαρτησίας στή λειτουργία τους ?πό τήν κεντρική διοίκηση καί τ?ς προώθησης νέων μοντέλων συμμετοχικ?ς διακυβέρνησης.

Στήν περίπτωση τ?ν χορηγι?ν τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ρ­γα­νώσεων ?πό μεγάλες ?διωτικές ?ταιρε?ες, ο? χορηγίες γίνονται δεκτές ?ταν γίνει στάθμιση μεταξύ κοινωνικο? ?φέλους καί ?ργανωτικ?ς α?τονο­μίας καί ?περισχύσει τό συλλογικό ?φελος. ?πισημαίνεται λοιπόν ?τι τό κριτήριο τ?ς α?τονομίας τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ργανώσεων δέν ε?ναι α?στηρά πλέον ?ριζόμενο ?λλά προσαρμόζεται στίς ?νάγκες τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ργανώσεων το? 21^ου α??να, μέ στόχο τήν ?ποτελεσματι­κότερη λειτουργία τους καί τή δυνατότητα διεκπεραίωσης δράσεων μεγάλης ?μβέλειας καί σημασίας γιά τό κοινωνικό σύνολο. Παραμένει πάντα στή διάθεση το? Διοικητικο? Συμβουλίου κάθε Μή Κυβερνητικ?ς ?ργάνωσης νά ?ποφασί­σει μέχρι ποιό σημε?ο θά γίνονται δεκτές ο?κονομικές βοήθειες καί μέχρι ποιό σημε?ο ? ?ργάνωση, παρά τά ο?κονομικά βοηθήματα, θά παραμένει α?τόνομη καί ?ποτελεσματική ?ς πρός τόν καθεστωτικό της στόχο. ? διασταλτική α?τή ?ρμηνεία το? ?ρου «α?τόνομη» ?χει δημιουρ­γήσει ?δη μεγάλο κύκλο συζητήσεων, κυρίως γύρω ?πό τόν τρόπο χρηματο­δότησης τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ργανώσεων.

Παραμένει ?μως ?ς ?λάθητο κριτήριο τ?ς α?τονομίας τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ργανώσεων, ? ?πίτευξη το? πρωτεύοντος στόχου, τ?ς ?ξυπηρέτησης δηλαδή το? συλλογικο? καί γενικο? συμφέροντος.

Ο? Μή Κυβερνητικές ?ργανώσεις δέν ?ντιμετωπίζουν μόνο τό πρόβλημα το? τρόπου χρηματοδότησής τους ?λλά ?ντιμετωπίζουν, ?πίσης, πρόσθετα προβλήματα, τά ?πο?α ?φορο?ν τή λειτουργία τους. Ο? Μή Κυβερνητικές ?ργανώσεις μαστίζονται ?πό τήν ?λλειψη ?ποστήριξης καί συμβουλευτικ?ς ?πό τό Κράτος, ?πό τά προβλήματα συνεργασίας μέ τή διοίκηση, ?πό τήν ?νεπάρκεια θεσμικο? πλαισίου στήριξης καί ?κολουθο?ν, τίς δυσκολίες στή δικτύωση καί στό συντονισμό ?νεργει?ν, καθώς καί ?πό τήν ?λλειψη ε?δικευμένου ?νθρώπινου δυναμικο?.

?λα α?τά τά προβλήματα, πού παρουσιάζονται κατά τή λειτουργία τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ργανώσεων, δέν ε?ναι λίγα καί ?παιτο?ν καλά ?ργανωμένη δράση γιά νά ?ντιμετωπιστο?ν. Συγκεκριμένα ?παιτε?ται α) ? ?ργανωμένη δράση, ? ?ποία μπορε? νά ?πικεντρωθε? στήν καλύτερη κατάρτιση το? ?νθρωπίνου δυναμικο? τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ργανώσεων, ?στε νά μπορο?ν νά προσφέρουν ?ξιόπιστες λύσεις σέ συγκεκριμένα προβλήματα. β) ? α?ξηση το? βαθμο? διαφάνειας τ?ς δομ?ς καί τ?ς λειτουργίας τ?ς ?ργάνωσης γιά νά ε?ναι ?ξιόπιστες. γ) ? ?πίτευξη τ?ς ο?κονομικ?ς ?νεξαρτησίας ?πό ?πίσημους φορε?ς χρηματοδότησης μέ στόχο τήν α?τονομία στή διαμόρ­φωση πολιτικ?ν πρός ?φελος το? κοινωνικο? συνόλου.

?πιπροσθέτως, ?ν? ο? Μή Κυβερνητικές ?ργανώσεις ζητο?ν ?πό τούς κρατικούς καί διακυβερνητικούς θεσμούς νά ε?ναι ?νοικτές καί προσβάσιμες, ο? ?διες συχνά φαίνονται ?δύναμες νά σταθο?ν στό ?ψος α?το? το? α?τήματος. ?τσι ο? ?διες ο? Μή Κυβερνητικές ?ργανώσεις συχνά ε?ναι φειδωλές ?σον ?φορ? τή δημοσιοποίηση πληροφορι?ν σχετικά μέ τά ?νόματα, τίς θέσεις καί τά στοιχε?α ?πικοινωνίας τ?ν στελεχ?ν καί τ?ν ?παλλήλων τους, τίς πηγές καί τή χρήση τ?ν πόρων τους, τήν ?σωτερική καί ?ξωτερική ?ξιολόγηση το? ?ργου τους.

?πιπλέον, δέν ε?ναι λίγες καί ο? Μή Κυβερνητικές ?ργανώσεις πού δέν λογοδοτο?ν. Στίς περισσότερες ?ργανώσεις, ? ?γεσία δέν ε?ναι ?πίσημα ?κλεγμένη, ο?τε ?μεσα ?πόλογη στά μέλη, τά ?πο?α σπανίως ?χουν πλήρη γνώση τ?ς ?ργάνωσης καί τ?ν δράσεων ? δέν συμμετέχουν καί στή διαμόρφωσή τους. Τά ?γετικά στελέχη τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ργανώσεων ?χουν στή διάθεσή τους τίς συνδρομές τ?ν μελ?ν καί ?λλους ο?κονομικούς πόρους, μέ ?λάχιστες δεσμεύσεις, καί μπορο?ν νά ?σχυρίζονται ?τι ?κπροσωπο?ν χιλιάδες ? ?κατομμύρια μέλη, τά ?πο?α, στήν ο?σία, ?λάχιστα ?λέγχουν ?ς ?κπροσώπους τους.

Τέλος, σημαντικό μειονέκτημα ?ποτελε? ? α?ξανόμενη ?ξάρτηση τ?ν Μή Κυβερνητικ?ν ?ργανώσεων ?πό τήν κάλυψη τ?ν μέσων μαζικ?ς ?νημέρωσης. ?διαίτερα ο? ?νθρωπιστικές καί ?ναπτυξιακές μή κυβερνητικές ?ργανώσεις προκειμένου νά προσελκύσουν χρηματοδότηση γιά τά προγράμματά τους, συχν? παρίστανται στίς κρίσεις πού μαγνητίζουν τά ΜΜΕ. Α?τό ?χει ?ς ?ποτέλεσμα τήν ?μπλοκή σέ ?ναν ?νταγωνισμό μεταξύ τ?ν δύο μέ σκοπό τήν ?ξασφάλιση τ?ς δημόσιας ?ποστήριξης μέ ?σχυρό κίνητρο τήν ?νίσχυση τ?ν ?ρνητικ?ν ε?δήσεων.

Γιά μία ?ποδοτικότερη προσφορά καί ο?σιαστικότερο ρόλο τ?ν Κοινωφελ?ν ?δτυμάτων, στή σύγχρονη ?λληνική πραγματικότητα, θεωρ? ?τι θά πρέπει νά ?ναπτυχθο?ν ?ρισμένες ?νέργειες, μέ τίς ?πο?ες ο? ΜΚΟ ?χι μόνο θά ?νισχυθο?ν, προκειμένου νά γίνουν ?ποδοτικότερες κυρίως σέ σχέση πρός τήν κοινωνία.

?παιτε?ται λοιπόν ? ?ξασφάλιση σταθερ?ν χρηματοδοτικ?ν πόρων, ? θέσπιση κανόνων ?θικ?ς, ? διαδικτύωση, ? πρόσβαση στήν πληροφόρηση, ? ?νίσχυση συνεργασι?ν μέ ?ντίστοιχα ?δρύματα ?λλων χωρ?ν, ?φο? πλέον ? "ο?κουμενικότητα" τ?ν κοινωνικ?ν, ?νθρωπιστικ?ν καί ?ναπτυξιακ?ν προβλημάτων ?ναζητ? τίς λύσεις σέ τέτοιου ε?δους συνεργασίας, μέ τήν ?νίσχυση το? ?θελοντισμο?, τήν ?ξιοποίηση τ?ν νέων τεχνολογι?ν καί τήν ?κπαίδευση σ’ α?τές.

?λα α?τά ?παιτο?ν ?φενός τήν ?νίσχυση τ?ν ?λεγκτικ?ν ?ργανισμ?ν, ?ς πρός τήν διαχείριση καί ?ρθή ?ξιοποίηση τ?ν χρηματοδοτικ?ν πόρων, καί ?φετέρου τήν ?νάπτυξη τ?ς συνεργασίας μέ βάση τήν ?ρχή τ?ς «?πικουρικότητας» καί τ?ς «συμπληρωματικότητας», στά πλαίσια τ?ς ?νταγωνιστικότητας καί τ?ς ?νταποδοτικότητας. Μέσα ?πό ?να σύστημα ?παναπροσδιορισμο? το? μοντέλου λειτουργίας τους, μέ βάση τόν κλαδικό-?ξειδικευμένο χαρακτ?ρα ?πασχόλησης, ε?ναι ?νάγκη πλέον τήν σύνδεσή τους μέ τήν ?γορά ?ργασίας, στά πλαίσια τ?ς ζήτησης καί τ?ς προσφορ?ς, καί ? ?φαρμογή προγραμμάτων κοινωνικ?ς ?πασχόλησης, μέ στόχο τήν ?ξοδο ?πό τήν κοινωνική ?δράνεια.

Τέλος, ?νας ?λλος χ?ρος ?που ο? ΜΚΟ μπορο?ν νά ?ξιοποιηθο?ν ο?σιαστικά καί ?ποικοδομητικά ε?ναι ? συμμετοχή τους στίς δράσεις γιά τήν ?ντιμετώπιση το? φαινομένου τ?ς α?ξησης τ?ς ?νεργείας, μέ ?νίσχυση το? χώρου τ?ς ?πιχειρηματικότητας καί τ?ς ?πασχόλησης, ?ς καί τήν ?πιχορήγησή τους ?ς πρός τή δράση τους α?τή.

Μόνο μέ α?τή τήν δραστηριοποίηση καί τήν προοπτική τους μπορο?ν ο? ΜΚΟ νά γίνουν ?ποδοτικότερες καί περισσότερο ?ξιόπιστες στήν σύγχρονη ?λληνική πραγματικότητα καί νά συμβάλλουν στό κοινωνικό σύνολο ?π’ ?φελεί? ?λόκληρης τ?ς κοινωνίας.

Σ?ς ε?χαριστ?.