Τα Ελληνικά Πανεπιστήμια Ισχυροί Πόλοι Ανάπτυξης

Με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου του Δρ. Ανδρέα Ν. Παπαστάμου «Ο Προμηθέας εκπαιδεύεται. Τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια στην πρόκληση της βιομηχανικής εποχής», πραγματοποιήθηκε ομιλία του Προέδρου του Μανιατακείου Ιδρύματος Δημήτρη Μανιατάκη με θέμα «Τα ελληνικά πανεπιστήμια ισχυροί πόλοι ανάπτυξης & πυρήνες δημιουργικότητας», την Τρίτη 26 Ιανουαρίου, στο γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Αθήνα. Στην παρουσίαση του βιβλίου συμμετείχαν ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, ο Κωστής Χατζηδάκης, τ. Υπουργός Ανάπτυξης, ο Νίκος Μαρκάτος, τ. Πρύτανης του ΕΜΠ και ο Βασίλης Φίλιας, τ. Πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου.

Ο κύριος Μανιατάκης ανέφερε ότι η σημερινή δημοσιονομική κρίση την οποία αντιμετωπίζει η Ελλάδα συνδέεται άμεσα με τη λειτουργία ενός «μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης» το οποίο σήμερα είναι στρεβλό και τελείως ξεπερασμένο μέσα στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Εάν δεν αλλάξουμε «μοντέλο» μέσα στη δεκαετία 2010 – 2020, τότε η κρίση θα οξύνεται με κύρια χαρακτηριστικά τη συνεχή αύξηση της ανεργίας και των κοινωνικών προβλημάτων.

Συγκρίνοντας την σημερινή εποχή με την περίοδο 1950 – 1975 διαπιστώνουμε πολύ μεγάλες διαφορές, γιατί στο τρίτο τέταρτο του 20^ου αιώνα στην Ελλάδα είχαμε τους υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, την ταχύτατη ανάπτυξη των μεταποιητικών επιχειρήσεων και την εξαιρετικά μεγάλη ανάπτυξη των επιχειρήσεων του χρηματοοικονομικού τομέα και των επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών, με συνέπεια την εντυπωσιακή αύξηση απορρόφησης των πτυχιούχων από το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

Ωστόσο, αυτό το «μοντέλο» ξεπεράσθηκε και οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα. Ο δημόσιος τομέας, οι Ο.Τ.Α. και οι ΔΕΚΟ έγιναν «υπερτροφικοί», λόγω πλεονάζοντος προσωπικού και χαμηλής ποιότητας παρεχομένων υπηρεσιών και παραγωγικότητας. Επιπλέον οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν προχώρησαν σε διεθνοποίηση ούτε σε παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας την τελευταία 20ετία, με αποτέλεσμα η χώρα να περάσει στη φάση της αποβιομηχάνισης και της περιθωριοποίησης μέσα στην παγκοσμιοποιημένη αγορά.

Επομένως, τίθεται το ερώτημα: Ποιο είναι το μέλλον των ελληνικών πανεπιστημίων; Μπορούν αυτά να γίνουν ο σύγχρονος Προμηθέας και η κινητήρια δύναμη για τον εκσυγχρονισμό και τη διεθνοποίηση της ελληνικής οικονομίας;

Με το σημερινό ξεπερασμένο «μοντέλο ανάπτυξης» της χώρας μας, τα πανεπιστήμια δεν θα κάνουν τίποτα περισσότερο από το να παράγουν συνεχώς νέους πτυχιούχους που θα οδηγηθούν σίγουρα στην ανεργία. Τα «καλύτερα μυαλά» των πανεπιστημίων μας θα φεύγουν στο εξωτερικό, όπου θα βρίσκουν σίγουρα εργασία, ενώ στη χώρα μας θα μεγαλώνουν οι στρατιές της γενιάς των 700 ευρώ.

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι τα πανεπιστήμια από μόνα τους δε μπορούν να αλλάξουν την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Πιστεύω, όμως, ότι μπορούν να γίνουν «κινητήριοι μοχλοί» σε μια δυναμική και διεθνώς ανταγωνιστική ελληνική οικονομία.

Αυτός ο φιλόδοξος στόχος μπορεί να επιτευχθεί κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις:

1. Περιορισμός του σπάταλου κράτους με παράλληλη επανακατάρτιση των εργαζομένων -με τη βοήθεια των πανεπιστημίων και την συνεργασία εξειδικευμένων εταιρειών συμβούλων- ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα εργασίας και να παρέχονται καλύτερες υπηρεσίες στους πολίτες.

2. Προώθηση τακτικής αξιολόγησης των πανεπιστημίων και του προσωπικού τους από αναγνωρισμένους φορείς, με βάση διεθνή πρότυπα, λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητές τους να εξασφαλίζουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση στα μελλοντικά στελέχη –ανάλογη με αυτήν που χρειάζονται οι σύγχρονες επιχειρήσεις και γενικότερα η εγχώρια και η διεθνής αγορά.

3. Κατά προτεραιότητα ενίσχυση εκείνων των πανεπιστημίων που αποδεδειγμένα και αντικειμενικά εξασφαλίζουν:

· Προσαρμογή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων τους με βάση τις μελλοντικές ανάγκες της αγοράς.

· Καλύτερες επιδόσεις στις προσλήψεις πτυχιούχων σε επιχειρήσεις και στην κατάρτιση εκείνων που έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες να απορροφηθούν από την αγορά.

· Στενή συνεργασία με μεγάλες επιχειρήσεις σε κοινά προγράμματα έρευνας και τεχνολογίας.

4. Σύνδεση των προγραμμάτων σπουδών περιφερειακών πανεπιστημίων και Τεχνικών Σχολών με βάση τις μελλοντικές ανάγκες των τοπικών οικονομιών για εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και προϊόντα μεγάλης προστιθέμενης αξίας, που θα βασίζονται σε ρεαλιστικά μακροχρόνια Περιφερειακά Προγράμματα Οικονομικής Ανάπτυξης.

5. Σχέδιο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»: Το ερώτημα που τίθεται είναι με ποιο ανθρώπινο δυναμικό θα υλοποιηθεί ένα σχέδιο που με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο, για τη γενικότερη διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας. Μήπως οι νέοι δήμοι θα οδηγηθούν σε μαρασμό περιμένοντας την κρατική ενίσχυση, χωρίς οι ίδιοι να δημιουργήσουν προοπτικές ανάπτυξης εκμεταλλευόμενοι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχει ο κάθε δήμος στον πολιτισμό, τον τουρισμό ή τη μεταποίηση;

6. Διευκόλυνση της δημιουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων υψηλών προδιαγραφών μέσω συμπράξεων μεγάλων ελληνικών και ξένων εταιρειών και πανεπιστημίων, οι οποίες και θα επωμίζονται πλήρως τους επενδυτικούς κινδύνους από τέτοια εκπαιδευτικά εγχειρήματα.

7. Υποχρέωση των πανεπιστημίων να καταρτίζουν μακροχρόνια προγράμματα που θα περιλαμβάνουν μελλοντικές χρηματοοικονομικές ροές για τη χρηματοδότηση και λειτουργία προγραμμάτων σπουδών άμεσα συνδεδεμένων με τις μελλοντικές ανάγκες των αγορών και των επιχειρήσεων.

8. Παροχή φορολογικών κινήτρων σε εταιρείες που παρέχουν δωρεές σε πανεπιστήμια για να χρηματοδοτούνται εξειδικευμένα προγράμματα σπουδών που θα ανταποκρίνονται στις μελλοντικές ανάγκες των επιχειρήσεων για υψηλού επιπέδου κατάρτιση στελεχιακού δυναμικού.

9. Κατάργηση της μονιμότητας και εισαγωγή τεχνογνωσίας και διαδικασιών, έτσι ώστε το κράτος και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας να αποκτήσουν μεγαλύτερη ευελιξία και προώθηση των πλέον καταρτισμένων εργαζομένων για την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

10. Τέλος, οι προσλήψεις μέσω ΑΣΕΠ στον ευρύτερο δημόσιο τομέα να περιοριστούν μόνο σε θέσεις εργασίας που απαιτούν λιγότερες γνώσεις. Τα ταλέντα δεν τα βρίσκει κανείς μέσα από μοριοδότηση (πόσα παιδιά έχεις, κριτήριο εντοπιότητας, πόσα πτυχία διαθέτεις, είσαι πολύτεκνος ή τέκνο πολυτέκνου, είσαι τρίτεκνος ή τέκνο τριτέκνου, έχεις απολυθεί ή παραιτηθεί από τη «Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων Α.Ε.», κ.α.) αλλά μέσα από την αναγνώριση των ικανοτήτων με συνεχείς δοκιμασίες. Από αυτό υποφέρει η χώρα μας, με αποτέλεσμα οι ικανοί να μεταναστεύουν σε άλλες χώρες και να διακρίνονται, ενώ στην Ελλάδα να παραμένουν οι μετριότητες και να οδηγούμαστε συχνά στην υποβάθμιση όχι μόνο της πιστοληπτικής μας ικανότητας αλλά και των παρεχόμενων υπηρεσιών για την εξυπηρέτηση του πολίτη, όπως αναφέρει συχνά και ο κύριος Πρωθυπουργός.

Μέσα στο γενικό προβληματισμό μπορούμε ξανά να δούμε ένα «νέο ρόλο στα πανεπιστήμια». Έτσι ώστε αυτά να γίνουν ο σύγχρονος Προμηθέας, πυρήνες δημιουργικότητας και ισχυροί πόλοι ανάπτυξης.

Ένα είναι βέβαιο: Όσο μένουμε καθηλωμένοι σε «ιδέες ξεπερασμένες» τόσο ταχύτερα θα οδηγούμαστε σε μαρασμό και σε δραματικά αδιέξοδα.