Το Ρεσάλτο στο Κάστρο της Κορώνης (13η Φεβρουαρίου 1824)

του Θεμιστοκλή Αγγ. Αποστολίδη 

Η επανάσταση για την εθνική παλιγγενεσία της Ελλάδας είχε καλά ριζώσει στην Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα.

Πόλεις σύμβολα, όπως η Καλαμάτα, η Τρίπολη και άλλες ήταν στα χέρια των επαναστατών. Τα κάστρα της Κορώνης και της Μεθώνης, τα κατείχαν οι Τούρκοι, θεωρούνταν απόρθητα και ιδιαίτερα το κάστρο της Κορώνης ανεφοδιαζόταν από την θάλασσα, όποτε ήθελε χωρίς αντίσταση.

Οι πρόκριτοι της επαρχίας Κορώνης που περιλάμβανε τους τέως Δήμους Κολλωνίδων, Αιπείας, Πεταλιδίου και τμήμα της Βουφράδας, μαζί με τους δημογέροντες και τους καπεταναίους συνήλθαν στο χωριό Βουνάρια κρυφά στις αρχές του Ιανουαρίου 1824, γιατί εκεί ήταν η έδρα του επαρχείου και της δημογεροντίας, με παρότρυνση των στρατηγών Νικήτα και Κεφάλα, καθώς και του Υπουργού Πολέμου της κυβέρνησης Αναγνώστη Παπαγεωργίου ή Αναγνωσταρά να επιχειρήσουν με έφοδο την άλωση του Κάστρου.

Η απόφαση για την έφοδο ήταν ομόφωνη και στέλνεται στην Υπέρτατη Διοίκηση στο Ναύπλιο ο πρόκριτος Γεώργιος Γεωργόπουλος από την Κορώνη και την 14η Ιανουαρίου 1824 έλαβε την έγκριση για το εγχείρημα.

Τις μέρες αυτές καταφθάνει στα Βουνάρια ο Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Ζερμπίνος από την Ρωσία, με μεγάλο χρηματικό ποσό, που συνέλεξε με εράνους από τις ακμάζουσες ελληνικές και κορωναίϊκες παροικίες εκεί της Οδησσού, του Ταϊγανίου, της Μαριούπολης και του Αστραχάν καθώς και από τους Ομόδοξους Ρώσους και καταβάλει στην τοπική διοίκηση τα χρήματα για τις δαπάνες της εφόδου.

Το ρωσικό προξενείο της Κορώνης καλεί τους καπεταναίους Ηλία Καραπαύλο και Θεόδωρο Δαρειώτη να βιαστούν για το εγχείρημα αυτό, γιατί ο Σουλτάνος μαζί με τον Ιμπραήμ πασά της Αιγύπτου, θετό γιό του Μωχάμετ Αλί προετοιμάζονται να καταπνίξουν την Ελληνική Επανάσταση.

Έτσι την 28η Ιανουαρίου 1824 ο έπαρχος , οι πρόκριτοι, οι δημογέροντες και οι καπεταναίοι της επαρχίας αφού συσκέφτηκαν στα Βουνάρια, αποφάσισαν ομόφωνα:
1)Να καταγραφούν από τους καπεταναίους 100 εντόπιοι στρατιώτες, άξιοι και ατρόμητοι, οι οποίοι θα ανεβούν πρώτη φορά στο κάστρο και θα διαιρεθούν σε τρείς κλάσεις πρώτην, δευτέραν και τρίτην.
2)Μετά την επιτυχία (Θεού συναιρουμένου όπως έγραφε η διακήρυξη) της εφόδου θα δοθούν σε αυτούς στην α΄ κλάση 300 λιόφτα, στη β΄ κλάση 200 και στην γ΄ κλάση 100 λιόφτα από τους υπάρχοντες εθνικούς ελαιώνες της επαρχίας.
3)Εις αποτυχία του αυτού σκοπού (ο μη γένοιτο) να επικρατεί το αυτό δικαίωμα κατά κλάση ως παραπάνω για όσα άτομα σκοτωθούν ή τραυματιστούν και δεν μπορούν να δουλέψουν πια. Αυτά είναι οι γνωστές αντιβραβεύσεις της υπέρτατης διοίκησης της επαναστατικής κυβέρνησης.

Η απόφαση δημοσιεύεται στα χωριά της επαρχίας Κορώνης και σύμφωνα με την διακήρυξη, μια επιτροπή υπό τον έπαρχο Νίκο Ποριώτη, τον Αρχιμανδρίτη Άνθιμο Ζερμπίνο, τον ηγούμενο της Μονής Χρυσοκελλαριάς Κωνσταντίνο περιέρχεται στα χωριά της επαρχίας και καταγράφει, όσους θέλουν να προπορευθούν στην άνοδο για την κατάληψη του κάστρου της Κορώνης. Αυτός είναι ο λεγόμενος κατάλογος του θανάτου.

Άλλη επιτροπή αποτελούμενη από τον Θεόδωρο Δαρειώτη (μετέπειτα υπουργό Πολέμου), το καπετάνιο Γιώργη Μακρή από το Αχλαδοχώρι Πεταλιδίου και κληρικούς της περιοχής μάζευε εράνους από τους κατοίκους για πολεμοφόδια, ζωοτροφές, άλογα και τα αναγκαία για την επιχείρηση.

Στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στους Αρμενιούς Χαρακοπιού δημιουργείται πρόχειρο νοσοκομείο, που περιθάλπει τους τραυματισμένους πολεμιστές και παρέχει τις πρώτες ανάγκες στους έχοντας ανάγκη.

Ορίζει αγωγιάτες –πολεμιστές από το Βασιλίτσι, την Χρυσοκελλαριά, του Παπάρα, το Αϊδίνι και Τζαϊζι.
Γιατροί είναι ο Νικόλαος Βουρνάς από την Λογγά, διάσημος και στους Τούρκους της περιοχής από την Κορώνη, ο Νίκος Λαχανάς και ο Γιώργης Λαμπράκης. Μέχρι και βοηθητικό νοσηλευτικό προσωπικό είχαν.

Η ναυτοσύνη της επαρχίας στέλνει έξι πλοία εμπορικά, με κανόνια και με ρώσικη και αγγλική σημαία, καθώς και ένα πυρπολικό, για να παρέμβουν αν χρειαστεί.
Κρύβονται στον όρμο της Φανερωμένης και το πυρπολικό στο Λεπίδι Βασιλιτσίου πάνω του γράφει «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ». Στέλνουν άνθρωπο της τοπικής Διοίκησης στο Ναύπλιο με δώρο 1000 γρόσια τούρκικα στον βούλγαρο καπετάνιο Χατζηχρήστο να κατέλθει με πολεμιστές βουλγάρους στην Κορώνη για την έφοδο, 200 στον αριθμό , οι οποίοι κατέφθασαν στα Βουνάρια. Ο καπετάνιος Θεόδωρος Γρίβας είναι στα Βουνάρια και συμφωνεί με πενήντα (50) στρατιώτες να λάβει μέρος στην έφοδο.

Επίσης βρίσκονται εδώ (στα Βουνάρια) οι Μαυρομιχαλαίοι, Αντώνιος και Κωνσταντίνος με Μανιάτες που είχαν δεσμούς αίματος (συγγενείς) στην επαρχία. Οι στρατηγοί Νικήτας και Κεφάλας ο Αναγνωσταράς φεύγουν πριν την έφοδο. Είναι επίσης οι 100 καταγεγραμμένοι ντόπιοι στον κατάλογο του θανάτου με τους καπεταναίους Δημήτριο Λαχανά, Αναστάσιο Δαρειώτη, Γιώργη Μακρή, παπά Φώτη, παπά Ηλία (κληρικοί χωρίς επώνυμο) και τον παπά Αθανάσιο Σαρέλα.

Ο φιλικός Ηλίας Καραπαύλος , πρόκριτος της Κορώνης και η τοπική διοίκηση, προσκαλούν τον Θεόδωρο Γρίβα, να τεθεί γενικός αρχηγός των έμμισθων Βουλγάρων, των Μανιατών και του σώματος που ηγείτο. Αρχηγός των ντόπιων είναι ο Κωνσταντίνος Καραπαύλος.

Είναι 12 Φεβρουαρίου 1824. Αποφασίζουν την επόμενη μέρα 13 Φεβρουαρίου 1824 Τετάρτη της Τυροφάγου (με το παλαιό ημερολόγιο) να καταλάβουν το κάστρο, με έφοδο, με ανεμόσκαλες, σκάλες, σκοινιά, γάντζους και άλλα πολεμικά εργαλεία, τέχνη που γνώριζαν οι ντόπιοι άριστα και ήταν περιζήτητοι σε όλη την Μεσόγειο. Σημείο ανάβασης, είναι ο τόπος «Ρεσάλτο» πάνω από την Παναγία Ελεήστρια και η πόρτα που βρίσκεται το οικόσημο των Βενετών και το σημείο που κατακρεούργησαν στις 25-3-1821 τον επίσκοπο Κορώνης Γρηγόριο Μπίστη, τον εθνομάρτυρα, από την Άνδρο.

Οι τούρκικες φρουρές του κάστρου, έχουν χαλαρώσει, λόγω του Ραμαζανιού. Φυσάει από το πέλαγος Ν.Α. άνεμος (σορόκος- λεβάντες) και βοηθάει στο εγχείρημα.
Στην παραλία Ζάγκα Κορώνης, οι 48 κορωναίοι που επιλέγησαν, για την έφοδο μεταλαμβάνουν, των αχράντων μυστηρίων, αλληλοφιλιούνται και ετοιμάζονται, για την επιχείρηση. Γυναίκες και συγγενείς κλαίνε, καταριούνται, ξέρουν πως οδηγούνται στον θάνατο για την πατρίδα.

Οι Τούρκοι στο κάστρο είναι 3000 περίπου στρατιώτες, γενίτσαροι και αζάπηδες. Η ώρα είναι 10 μ.μ., η νύχτα χωρίς φεγγάρι. Οι επίλεκτοι και ατρόμητοι πολεμιστές της επαρχίας Κορώνης τοποθετούν τις σκάλες στους προμαχώνες, ανεβαίνουν με σκοινιά, ανοίγουν την μικρή πόρτα που υπάρχει στα Ν.Δ. του κάστρου. Πρώτος ανεβαίνει το παλικάρι ο Φώτος, που θέλει να πάρει εκδίκηση για την αδελφή του, που έχει αρπάξει για το χαρέμι του ο μπέης της Κορώνης, σφάζει τον Τούρκο σκοπό, έναν, δύο, τρεις, κάνει σινιάλο για για γενικό ανέβασμα στα μπεντένια. Μπαίνουν μέσα στο κάστρο και οι άλλοι 47 πολεμιστές, αλλά ο Θεόδωρος Γρίβας μένει ακίνητος, παρ’ ότι ήταν αρχηγός της επιχείρησης και μένει απαθής. Ζητά από τους πρόκριτους να προεισπράξει 180.000 γρόσια, και όλα τα πιθανά λάφυρα της κατάληψης, κυνικότατα. Ο Ηλίας Καράπαυλος του δίνει διαβεβαιώσεις ότι θα αμειφθεί για το εγχείρημα και δίνει τα δύο του αδέλφια, ως όμηρους, μέχρι να εισπραχτούν τα χρήματα.

Παντελώς αδιάφορος με το στρατιωτικό τμήμα, αυτός και ο Χατζηχρήστος με τους Βουλγάρους του, έφυγαν για τα Βουνάρια, σαν να μην συνέβαινε κάτι. Οι ανεβασμένοι στο κάστρο, μάταια καλούν σε βοήθεια, πυροβολούν, αλλά δεν βλέπον τίποτα. Ο Κων/νος Μάντης, παλικάρι της επαρχίας, που ανέβηκε στο κάστρο, έτρεξε να ανοίξει την Μεγάλη πόρτα του κάστρου, στο βοριά, για να μπουν, σε βοήθεια οι Κορωναίοι επαρχιώτες πολεμιστές.

Η πόρτα δεν άνοιξε και επιστρέφοντας προς την εκκλησία της Άγιας Σοφίας συνάντησε Τούρκο και τον πυροβόλησε. Αυτό κατέστρεψε την όλη επιχείρηση. Οι Τούρκοι ξυπνούν, αρπάζουν τα όπλα με λύσσα καταδιώκουν τους μαχητές. Είναι χιλιάδες, και οι αναβάτες μόνο 48. Πολλοί γκρεμίστηκαν από τις επάλξεις για να γλιτώσουν, έστω και ακρωτηριασθέντες και άλλοι τραυματίστηκαν ελαφρά.

Γλίτωσαν τριάντα ένας μαχητές ανάμεσα τους ο παπά- Αθανάσιος Σαρέλας, ο Άγγελος Τσακωνάκης, ο Χρήστος Βαρβουτζής, ο Γιάννης Σπινάκης, ο Δημήτριος Κλάππας κλπ.
Δέκα εφτά (17) παλικάρια, πρόλαβαν και ταμπουρώθηκαν σε ένα σπιτάκι πλησίον του Ναού της Άγίας Σοφίας, αμυνόμενοι λυσσώδης, μέχρι εξαντλήσεως των πολεμοφοδίων τους, απορρίπτοντας τις προτάσεις των Τούρκων για παράδοση.

Την τρίτη μέρα οι Τούρκοι, έρριψαν στο σπίτι πίσσα και λάδι και τους έκαψαν, ζωντανούς. Το ολοκαύτωμα τους, είναι ανάλογο των Θερμοπυλών. Ποτέ άλλοτε οι επαρχιώτες δεν κατήγαγαν τέτοιο περήφανο θρίαμβο.

Η προδοσία του Θεόδωρου Γρίβα και των έμμισθων Βουλγάρων του Χατζηχρήστου, στιγματίστηκε απ’ όλους, στέρησε την κατάληψη του κάστρου και οδήγησε στο θάνατο του μαρτυρίου και στην εξαθλίωση της οικογενείας του που καταριόντουσαν τους πρωταίτιους του χαμού.

Οι πεσόντες στο Ρεσάλτο όπως λέγεται στην τοπική γλώσσα είναι Κορωναίοι (επαρχία Κορώνης ) δέκα πέντε (15):
1)Σάκκης Δημήτριος ή Σακκόπουλος , εκατόνταρχος.
2)Μπαλτάς Δημήτριος
3)Ράλλης ή Ραλλιάκης Κυριάκος
4)Ψαρρόπουλος Γιωργάκης
5)Τριανταφυλλάκης ή Τριαντάφυλλος Κωνσταντής
6)Αδαμόπουλος Αντώνης
7)Τσίφτης ή Τσιφτάκης Γιώργης
8)Τσικούρας ή Λιάκουρας Αναστάσης
9)Ηλιόπουλος Αναστάσιος
10)Αρβανίτης Ανδρέας
11)Ρέμπελος ή Ρεμπελόπουλος Αθανάσιος
12)Μουρδουκούτας Γιωργάκης
13)Μάντης Γεώργιος
14)Τζαϊζώτης Αθανάσιος , κάτοικος Κορώνης
15)Μιχαλόπουλος Γεώργιος
Ξένοι δυο (2) ετεροεπαρχιώτες:
1)Ηλιόπουλος ή Λιόπουλος Πανάγος από την Μεθώνη
2)Ο Ψυχογιός του Κατσανού (χωρίς ονοματεπώνυμο)

Η λαϊκή μούσα της περιοχής, τραγουδά ακόμα σε διάφορες παραλλαγές, σαν μοιρολόι, αλλά και σαν καύχημα τα κατορθώματα των αγωνιστών του Ρεσάλτο. Η Κορωναία ποιήτρια, λαογράφος, ζωγράφος, και γενικά μελετήτρια της περιοχής, κατέγραψε τα εξής: «Θέλετε να ακούσετε τα κλάματα, βάγια και μοιρολόγια περαστε από του Σαρατσά και αγνάντια στο Τζαΐζι. Να δείτε τις Μαντέισσες και τις Μουρδουκουτέισσες πως θλίβονται και βάγιονται και μαγουλοτραβιούνται. Σκοτώσανε τον Κωνσταντή μαζί με το Γιωργάκη τους κατάσφαξαν και τους δύο στο κάστρο της Κορώνης. Πήγαν να κάψουν την Τουρκιά και κάηκαν μαζί τους».

Για κατανόηση του τραγουδιού: α) Κωνσταντής είναι ο Κωνσταντίνος Μάντης, το παλικάρι που πήγε να ανοίξει και ντουφέκισε τον Τούρκο. Ο Γιωργάκης είναι ο Γεώργιος Μουρδουκούτας, που κάηκε ζωντανός με πίσσα από τους Τούρκους.
β) Σαρατσά είναι σήμερα η Χρυσοκελλαριά κατά των Μεσαίωνα έδρα της καθολικής επισκοπής των Βενετών γ)Τζαϊζι είναι σήμερα η Υάμεια ακουστή για τα λιβάδια της και το γρασίδι της στην ελληνική επανάσταση.

Το γεγονός αυτό αποσυντόνισε και διάλυσε τα πάντα , στην περιοχή. Οι Κορωναίοι για μια ακόμη φορά πήραν το δρόμο σαν πρόσφυγες σε όλη την Μεσόγειο, μπαίνοντας στα καράβια τους. Οι Τούρκοι όποτε θέλουν βγάζουν στρατό έξω από το κάστρο και πολεμούν τους επαναστάτες. Το επαρχείο της Κορώνης με υπ’αριθμό 21/30-8-1824 έγγραφό του, παρείχε βοηθήματα στις απορφανισθείσες οικογένειες που έλαβαν μέρος στο Ρεσάλτο που μοιράζονταν κάθε μήνα για να «μη ακολουθήσει ο γογγυσμός των φαμελιών, όσες εθανατώθησαν εν τη εφόδω».

Ο ποιητής Γ.Ζαλοκώστας (1804-1859) συνέγραψε ποίημα με τίτλο : Ο Φώτιος και η Φρόσω, οι καταραμένοι της Κορώνης, που περιγράφει την έφοδο και στιγματίζει την γενομένη προδοσία, εκθειάζει δε την ψυχική δύναμη και φιλοπατρία των πεσόντων.Το παραπάνω ποίημα με την παρότρυνση της κορωνέικης διανόησης της Αθήνας και την χρηματοδότηση «των μπαρμπάδων της Κορώνης» παίχτηκε ως θεατρικό έργο στην Αθήνα , στο θέατρο «Ομόνοια» το 1894. 

Φέτος συμπληρώνονται 190 χρόνια από το γεγονός ορόσημο της Ανατολικής Πυλίας και γιορτάστηκε με την αρμόζουσα τιμή στους θυσιασθέντες πατριώτες. Ομιλίες, κατάθεση στεφάνων από τα σχολεία της Κορώνης και τις Αρχές, λαμπαδηδρομία, εκδηλώσεις στην Κορώνη, απαγγελίες ποιημάτων, παρελάσεις κλπ.

Πηγές για το γεγονός του Ρεσάλτου:
1) Γενικά αρχεία του κράτους Φάκελος Εκτελεστικό 1824, Φεβρουάριος.
2) Γ.Α.Κ., φάκελοι των αγωνιστών, Αντώνη Μπουρμπαχάκη, Παντελή Αναστασίου, Γιώργη Ντρίνη.
3)Ανέκδοτη επιστολή του Ιωάννη Δημητρακόπουλου ή Δημητρόπουλου από το Νησί (Μεσσήνη) με ημερομηνία 22-2-1824 προς Γεώργιο Κουντουριώτη.
4)Διονύσιος Κόκκινος, ιστορικός
5)Σπυρίδων Τρικούπης, ιστορικός.
6) Δημήτριος Φωτιάδης, ιστορικός.
7) Μίμης Φερέτρος, ιστορικός.
8)Βασίλης Μάραντος, στρατηγός ε.α «ΚΟΡΩΝΗ».
9)Κωστής Αντ. Μπεμπόνης «Κορώνης Ιστορικές Σελίδες»
10) Τάκης Δεμοδός, ιστορικός.
11)Γιώργης Θεοδ. Αποστολίδης «Ανάλεκτα»
12)Δημήτρης Μουρδουκούτας «Κορώνη»
13)Φώτης Λίτσας, «Κορώνη, η προσωπογραφία μιας Πολιτείας»
14) Γεώργιος Ζαλοκώστας «Άπαντα»
15)Αθηνά Ταρσούλη, «Τα κάστρα της Κορώνης και Μεθώνης»
16)Γ.Γκίκα, «Κάστρα του θρύλου και της Ιστορίας»
17) Εφημερίς «Αιών» της Αθήνας 1838
18) Τάκης Κανδηλώρος «Φιλική Εταρεία»
19) Χρήστος Παν. Αρβανίτης «Το Ρεσάλτο»